Biblioteka Narodowa od ponad trzydziestu lat monitoruje zmiany w poziomie czytelnictwa w Polsce. Najnowszy, wstępny Raport o stanie czytelnictwa w Polsce w 2024 r. wskazuje na utrzymującą się stabilizację – 41% Polaków powyżej 15. roku życia zadeklarowało przeczytanie przynajmniej jednej książki w ciągu roku. Za tą pozornie stabilną liczbą kryją się jednak wyraźne różnice między płciami.
Podczas gdy 47% kobiet przyznaje się do sięgnięcia po książkę, wśród mężczyzn odsetek ten wynosi zaledwie 35%. Oznacza to, że w 2024 roku tylko jeden na trzech mężczyzn w Polsce przeczytał jakąkolwiek książkę. Ta różnica płciowa w poziomie czytelnictwa, obecna w badaniach od lat, nie tylko się utrzymuje, ale także podkreśla potrzebę skoncentrowanych działań promujących czytanie wśród mężczyzn i chłopców. To wyzwanie zarówno dla bibliotek, jak i dla wszystkich instytucji zajmujących się edukacją i kulturą.
Demografia męskiego czytania – co mówią dane?
Podobnie jak w całej populacji, także wśród mężczyzn czytelnictwo jest silnie uzależnione od miejsca zamieszkania. W największych polskich miastach (powyżej 500 tys. mieszkańców) książki czyta 51% populacji, podczas gdy na wsiach i w małych miastach – tylko 36%. Różnica ta wynika nie tylko z dostępności bibliotek i księgarń, ale również z czynników społeczno-kulturowych. W dużych ośrodkach miejskich łatwiej zaobserwować modele męskości, które dopuszczają i wspierają rozwój intelektualny oraz refleksyjne formy spędzania wolnego czasu. W mniejszych społecznościach dominuje często bardziej tradycyjny wzorzec mężczyzny, w którym czytanie niekoniecznie wpisuje się w akceptowany kanon zachowań.
Wiek również okazuje się istotnym czynnikiem różnicującym. W grupie wiekowej 15–18 lat czytelnictwo osiąga poziom 49%, lecz wraz z wiekiem spada – w przedziale 60+ wynosi już tylko 33%. Najniższe wskaźniki dotyczą osób powyżej 70. roku życia – w tej grupie jedynie 25% respondentów zadeklarowało sięgnięcie po książkę w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Choć powyższe dane nie zostały przedstawione z podziałem na płeć, można przypuszczać, że także w tej grupie to kobiety dominują wśród czytelników.
Przyczyn tych różnic należy szukać nie tylko w stylach życia, ale również w uwarunkowaniach zawodowych. Mężczyźni w wieku produkcyjnym (25–59 lat) częściej wykonują prace fizyczne, zmianowe lub wymagające dużego obciążenia czasowego, co ogranicza ich możliwości uczestnictwa w kulturze, w tym także poprzez sięganie po lekturę. W przypadku seniorów dodatkowymi barierami mogą być braki w edukacji, pogarszający się stan zdrowia oraz niedostosowanie oferty czytelniczej do ich zainteresowań i potrzeb.
Gdzie potrzebna jest interwencja?
Z przedstawionych danych wyłania się wyraźna diagnoza: najrzadziej czytają mężczyźni starsi, słabiej wykształceni, mieszkający w małych miastach i na terenach wiejskich. To właśnie w tej grupie koncentrują się największe bariery – zarówno infrastrukturalne, jak i mentalne – wobec czytelnictwa.
W raporcie pojawia się również istotna informacja: mężczyźni częściej niż kobiety wykazują negatywny stosunek do samego aktu czytania. Może to wynikać z utrwalonych przekonań kulturowych, według których czytanie bywa postrzegane jako „niemęskie” lub „niepraktyczne”, a także z doświadczeń edukacyjnych. Chłopcy, którzy na wczesnych etapach edukacji zniechęcą się do czytania, często mają z nim potem trudności, co w efekcie powoduje mechanizm błędnego koła.
Tego typu negatywne nastawienia wymagają konsekwentnego przełamywania – poprzez działania edukacyjne, kampanie społeczne oraz promowanie pozytywnych wzorców męskich czytelników.
Weź udział w bezpłatnym webinarium!
Czytelnictwo mężczyzn w 2024 r. – wnioski dla praktyki bibliotecznej
Dane o czytelnictwie mężczyzn w Polsce wskazują jednoznacznie, że biblioteki, jeśli chcą skutecznie wspierać rozwój czytelnictwa wśród tej grupy odbiorców, powinny koncentrować swoje działania na trzech obszarach:
zmiana narracji wokół męskości i czytania – promowanie pozytywnych, nowoczesnych wzorców męskich czytelników, obecnych także w kulturze popularnej;
ułatwienie dostępu do książek i aktywności kulturalnych – zwłaszcza dla osób wykonujących pracę fizyczną lub zmianową, poprzez rozszerzenie oferty audiobooków, e-booków oraz wydarzeń online;
- praca z mężczyznami 60+ na wsiach i w małych miejscowościach – poprzez kluby czytelnicze, warsztaty i inicjatywy kulturalne dostosowane do potrzeb tej grupy;
Luka czytelnicza między mężczyznami a kobietami nie jest problemem jedynie statystycznym – odzwierciedla głębsze mechanizmy społeczne i edukacyjne. Dlatego potrzebujemy dziś bibliotek, które będą nie tylko miejscem dostępu do książek, ale także przestrzenią aktywnego wspierania męskiego czytania.
Czytanie może stać się atrakcyjne dla mężczyzn – wystarczy znaleźć odpowiednie sposoby, by ich do niego przekonać!
SPRAWDŹ TEMATY SZKOLEŃ Z MĘSKIEGO CZYTANIA >>
Zorganizuj szkolenie z Męskiego Czytania w swojej bibliotece – wypełnij poniższy formularz, a my odezwiemy się do Ciebie!
